Szkolenia ADR w Łodzi - co jest ważne przy kupowaniu cystern, część trzecia

      Na wstępie informacja o szkoleniach ADR, które moja firma zamierza uruchamia od lipca tego roku. Szkolenia będą odbywać się w Łodzi w budynku znajdującym się przy Alei Marszałka Józefa Piłsudskiego 135. Informacje na temat szkoleń są zamieszczane pod adresami:

www.adr-lodz.pl
www.szkolenia-adr-lodz.pl
http://www.wlodarczyk-szkolenia.pl/szkolenia-adr-lodz/ 

Kontynuuję tematykę związaną z wymaganiami stawianymi cysternom. Tym razem o kupowaniu cystern poza granicami kraju. 

Na stronie TDT znajdują się wymagania jakie muszą być spełnione przy sprowadzeniu cystern z zagranicy. Cytuję dalej te przepisy, dodając swój komentarz. Dla odróżnienia, mój komentarz wyróżniony jest czerwoną czcionką.

INFORMACJA

O MINIMALNYM ZAKRESIE WYMAGANYCH DOKUMENTÓW DLA CYSTERN DROGOWYCH PRZEZNACZONYCH DO PRZEWOZU TOWARÓW NIEBEZPIECZNYCH WG UMOWY ADR

W celu ułatwienia użytkownikom i usprawnienia procedury przyjęcia pod dozór cystern drogowych przeznaczonych do transportu towarów niebezpiecznych, Transportowy Dozór Techniczny poniżej przedstawia podstawowe informacje dotyczące minimalnego zakresu dokumentacji wymaganej dla cystern drogowych, przeznaczonych do transportu towarów niebezpiecznych wg Umowy ADR.

1. Przed dopuszczeniem zbiornika (cysterny) do eksploatacji, wnioskodawca (wlaściciel/użytkownik, importer) zgłasza pisemnie wniosek o określenie warunków przyjęcia pod dozór techniczny urządzenia, do właściwego terenowo Oddziału Terenowego TDT, w celu przyjęcia pod dozór techniczny urządzenia. Czyli w naszym rejonie należy odpowiednie pismo skierować do Oddziału Terenowego TDT w Warszawie ul. Czerniakowska.
2. Do wniosku, o którym mowa powyżej, eksploatujący dołącza dwa egzemplarze dokumentacji (cysterny sprowadzone mają jeden komplet dokumentacji i w tym przypadku ten jeden komplet wystarczy. Drugi, a nawet trzeci egzemplarz jest tworzony w ramach procedury związanej z przyjęciem) zawierającej co najmniej:
• oryginał lub kopie świadectwa zatwierdzenia typu potwierdzające zgodność konstrukcji z wymogami ADR – 6.8.2.3.1 Umowy ADR, Kopia nawet bardzo licha jest przyjmowana. Zatwierdzenie typu jest nieraz w kilku wersjach. To znaczy  istnieje  wersja pierwotna zatwierdzenia, która później w kolejnych latach bywa uzupełniana o załączniki. Jeśli cysterna była wyprodukowana na podstawie zatwierdzenia typu, do którego powstały uzupełnienia w postaci załączników, to niezbędne są również kopie wszystkich załączników. Brak któregokolwiek załącznika będzie przez TDT podważony.
• oryginał lub kopię (potwierdzona przez wytwórcę lub organ wystawiający) poświadczenia (protokołu) z badań odbiorczych przeprowadzonych u wytwórcy, wystawione przez właściwą władzę kraju wytwórcy lub organ kontrolny przez te władze upoważniony – 6.8.2.4.5 Umowy ADR, czyli jest to pierwszy (lub pierwsze) protokoły z badań wykonanych dla cysterny po wyprodukowaniu, a przed dopuszczeniem do eksploatacji.
• poświadczenia (protokoły) - oryginały z badań okresowych i pośrednich (z całego okresu eksploatacji), przeprowadzone przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego kraju poprzedniego użytkownika zagranicznego - 6.8.2.4.5 Umowy ADR, tutaj dozór podchodzi do tej sprawy wyjątkowo dogmatycznie. Czyli na przykład cysterna ma ważny jeszcze dokument „z czerwonym paskiem”, są badania z roku 2000, 2003, 2009, 2012 – brakuje z roku 2006. Rozum podpowiada, że to nie powinno mieć znaczenia, ale dozór żąda uzupełnienia i nie dopuszcza odstępstw od tej zasady.
• „świadectwo ADR” dopuszczające do przewozu towarów niebezpiecznych - 9.1.3 Umowy ADR, czyli dokument z czerwonym paskiem
• poświadczenie (lub homologacja) potwierdzające spełnienie przez pojazd – cysternę stateczności bocznej według Regulaminu 111 wystawione przez właściwą władzę kraju wytwórcy lub organ kontrolny przez tę władzę upoważniony – dotyczy pojazdów cystern zarejestrowanych za granica po raz pierwszy po  01 lipca 2004 r. oraz nowych pojazdów – cystern sprowadzonych po raz pierwszy do Polski; które badane są przy zastosowaniu ciśnienia próbnego poniżej 4 bar – 9.7.5.2 i 1.6.5.9 Umowy ADR, ta sprawa jest omówiona dalej osobno
• kopie atestów materiałowych zastosowanych do budowy zbiornika (dopuszcza się inne dokumenty np. wykaz materiałów atestowanych, w których zawarte są informacje o materiałach zastosowanych do budowy zbiornika cysterny)– PN EN 12972, Atesty muszą być kompletne – tzn. muszą być atesty wszystkich materiałów użytych do budowy – czyli materiały z których wykonane są dennice, płaszcz, falochrony, przegrody, kołnierze itd.
• kopie dowodu rejestracyjnego pojazdu cysterny.
• rysunek zestawieniowy zbiornika cysterny z uwzględnieniem w szczególności rozmieszczenia elementów zbiornika (np. plaszcza, den, przegród, rozmieszczenie elementów wzmacniających, wyposażenie zbiornika) z podaniem grubości ścianek (płaszcza, falochronów, przegród i dennic) – PN EN 12972, rysunków na tyle szczegółowych aby satysfakcjonowały TDT w dokumentacjach na ogół nie ma. Ale z tym nie ma problemu, można uzupełnić rysunki w Polsce na podstawie pomiarów z natury. Oczywiście rysunki może sporządzić wyłącznie zakład uprawniony przez TDT.
• rysunek zestawieniowy uwzgledniający sposób połączenia (mocowania) zbiornika z podwoziem (rama pośrednia) wraz z naniesionymi charakterystycznymi wymiarami dla danego sposobu zamocowania (jeżeli na innych rysunkach nie jest to pokazane) – PN EN 12972, jak wyżej - jest to do uzupełnienia w Polsce w zakładzie uprawnionym
• opis techniczny, zawierający parametry techniczne: pojemność całkowitą, pojemność komór (jeżeli występują), ciśnienie próbne, obliczeniowe i max ciśnienie robocze (całego zbiornika i komór, jeżeli ciśnienie komór jest inne niż całego zbiornika), prawidłowy kod cysterny, przeznaczenie, wykaz towarów niebezpiecznych wg ADR dopuszczonych do przewozu itd. - PN EN 12972, jak wyżej - jest to do uzupełnienia w Polsce w zakładzie uprawnionym
• schemat instalacji napełniająco - opróżniającej z zaznaczeniem armatury wchodzącej w jej skład, urządzeń zabezpieczających przed nadciśnieniem lub podciśnieniem z podaniem typów wyposażenia, wytwórców oraz podaniem parametrów, itd. Schemat instalacji powinien być zgodny z instrukcją obsługi i w pełni odzwierciedlać aktualne wyposażenie cysterny - PN EN 12972, jak wyżej - jest to do uzupełnienia w Polsce w zakładzie uprawnionym
• obliczenia sprawdzające grubość ścianek zbiornika cysterny z uwzględnieniem wytrzymałości na podciśnienie (jeżeli dotyczy), jak również mocowanie jego do podwozia pojazdu - PN EN 12972, jak wyżej - jest to do uzupełnienia w Polsce w zakładzie uprawnionym
• protokół z litrażowania – jeżeli jest wymagany przepisami ADR, z takim wymaganiem się dotychczas nie zetknąłem. Ale na pewno można to zrobić w Polsce.
• instrukcje obsługi i eksploatacji w języku polskim. Na pewno trzeba uzupełnić w kraju, ale oczywiście nie ma z tym problemu.
3. Powyższe dokumenty są konieczne do otrzymania indywidualnych warunków technicznych przyjęcia cysterny pod dozór techniczny.
4. Po spełnieniu powyższych wymagań określone zostaną przez OT TDT (w którym został złożony wniosek) indywidualne warunki techniczne przyjęcia cysterny pod dozór techniczny, w których określony zostanie zakres badań i czynności, które wykona inspektor TDT przed dopuszczeniem urządzenia do eksploatacji.
   Praktyka wyglądała nieco prościej. Właściciel cysterny przesyłał dokumenty jakie posiadał  do TDT w Warszawie. Stamtąd otrzymywał pismo, gdzie dozór wymieniał jakie dokumenty muszą znaleźć się w dokumentacji cysterny. To czego nie było w dokumentacji opatrzone było uwagą: „wymaga uzupełnienia”. W drugiej części pisma wyszczególniane były czynności jakie musiały być wykonane w Polsce (poza uzupełnieniem i uporządkowaniem dokumentacji). Czyli zawsze rewizja zewnętrzna, wewnętrzna, badanie budowy, próby szczelności i ciśnieniowa. Nieraz żądano wykonania badań dodatkowych, czyli na przykład wykonanie badań ultradźwiękowych spawów, przez uprawnione laboratorium.
5. W przypadku zmiany wnioskodawcy (właściciela, użytkownika) wymagania techniczne, na którego zostały wydane, tracą ważność. Nowy wnioskodawca, powinien wystąpić do właściwego terenowo Oddziału Terenowego TDT, o wydanie nowych wymagań technicznych. Czyli firma A składa wniosek, dostaje odpowiedź, nie kończy procedury przyjęcia pod dozór i cysternę sprzedaje firmie B. Wówczas uzgodnienia jakby w ogóle nie było. Firma B zaczyna wszystko od zera. 

Jednocześnie informujemy, że każdy przypadek związany z przyjęciem pod dozór techniczny używanej cysterny drogowej do transportu towarów niebezpiecznych wg Umowy ADR, jest rozpatrywany indywidualnie. W związku z czym zakres wymaganych dokumentów, w technicznie uzasadnionych przypadkach, może być zmieniony.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

A teraz dodatkowo omawiam sprawę stateczności pojazdów cystern, bowiem często brak odpowiednich dokumentów stanowi istotną przyczynę trudności z przyjęciem cysterny pod polski dozór techniczny. Ponownie cytuje informację ze strony TDT uzupełniając ją własnymi uwagami (pisanymi czerwonym kolorem)

STATECZNOŚĆ POJAZDÓW - CYSTERN

Pojazdy - cysterny przeznaczone do przewozu towarów niebezpiecznych muszą spełniać wymagania części 9, a w szczególności wymagania działu 9.7 Umowy europejskiej ADR w zakresie stateczności bocznej, tj. m.in. muszą być spełnione:

WYMAGANIA DODATKOWE DOTYCZĄCE POJAZDÓW-CYSTERN (CYSTERN STAŁYCH), POJAZDÓW-BATERII I KOMPLETNYCH LUB SKOMPLETOWANYCH POJAZDÓW UZYWANYCH DO PRZEWOZU TOWARÓW NIEBEZPIECZNYCH W CYSTERNACH ODEJMOWALNYCH O POJEMNOŚCI POWŻEJ 1 m3 LUB W KONTENERACH-CYSTERNACH, CYSTERNACH PRZENOŚNYCH LUB MEGC O POJEMNOŚCI POWYŻEJ 3 m3 (POJAZDY FL, OX i AT)

9.7.5	Stateczność pojazdów-cystern
9.7.5.1	Całkowita szerokość powierzchni oparcia o podłoże (odległość pomiędzy zewnętrznymi punktami styku podłoża z prawą i lewą oponą tej samej osi) powinna być równa co najmniej 90% wysokości środka ciężkości dla obciążonego pojazdu-cysterny. W przypadku ciągnika siodłowego z naczepą, masa przypadająca na osie załadowanej naczepy nie powinna przekraczać 60% dopuszczalnej masy całkowitej całego zestawu.
9.7.5.2	Ponadto, pojazdy-cysterny z cysternami stałymi o pojemności powyżej 3 m3, przeznaczone do przewozu towarów niebezpiecznych w stanie ciekłym lub stopionym, badane przy zastosowaniu ciśnienia próbnego poniżej 4 bar (400 kPa) powinny spełniać wymagania dotyczące stateczności bocznej określone w Regulaminie EKG Nr 111, wraz z późniejszymi zmianami, zgodnie z podanymi tam datami obowiązywania tych wymagań. Niniejszy przepis dotyczy pojazdów-cystern zarejestrowanych po raz pierwszy po dniu 30 czerwca 2003r. Tutaj wyjaśniam rozbieżność dat. Przepis w części 9 ADR podaje datę 30 czerwca 2003. Ale istnieje przepis przejściowy, który mówi że jeżeli cysterny zarejestrowane do 30 czerwca 2004 nie spełniają warunku stateczności mogą być nadal używane. Czyli data 1 lipca 2004 podana wcześniej ma uzasadnienie.

Na podstawie powyższych wymagań pojazdy - cysterny o pojemności powyżej 3 m3 o ciśnieniu próbnym poniżej 4 bar (400 kPa), zarejestrowane po raz pierwszy po dniu 30 czerwca 2003 r. (z uwzględnieniem przepisów przejściowych 1.6 Umowy ADR - 2005 r.) powinny spełniać wymagania Regulaminu Nr 111 EKG ONZ, tj. Jednolitych przepisów dotyczących homologacji pojazdów cystern kategorii "N" i "O" w zakresie stateczności bocznej, wraz z późniejszymi zmianami, zgodnie z podanymi tam datami obowiązywania tych wymagań.

Transportowy Dozór Techniczny jest wyznaczoną przez Ministerstwo Infrastruktury jednostką badawczą w ramach Regulaminu Nr 111 . W związku z powyższym Transportowy Dozór Techniczny w Warszawie, przeprowadza badania stateczności pojazdów - cystern drogowych do przewozu materiałów niebezpiecznych na podstawie pkt. 9.7.5.2 Umowy europejskiej ADR i Regulaminu Nr 111 EKG ONZ. Badania te przeprowadzane są na stanowiskach badawczych znajdujących się w:

Przemysłowy Instytut Maszyn Budowlanych, 05-230 KOBYŁKA,
ul. Napoleona 2, tel. (22) 786-18-57, fax.: (22) 786-18-30.
Przemysłowy Instytut Motoryzacji, 03-301 Warszawa,
ul. Jagiellońska 55, tel: (0 22) 811 14 21, (0 22) 811 24 80, fax.: (0 22) 811 60 28

po złożeniu wniosku zawierającego:

1. poświadczenie od producenta podwozia (kopia świadectwa homologacji wg Regulaminu Nr 105) oraz
2. co najmniej załączniki (potwierdzone za zgodność), zgodne z wymaganiami pkt. 3 Regulaminu Nr 111, tj.:
• dokładny opis techniczny,
• fotografie i/lub schematy i rysunki pojazdu przedstawiające przód, bok i tył pojazdu,
• szczegółowe dane o masie pojazdu,
• rysunki przestawiające wysokość poziomu słupa cieczy przy wypełnieniu komór zbiornika =70% i
• wysokość zawieszenia zgodnie z pkt. 2.6.
3. dokładne obliczenia środka ciężkości pojazdu gotowego do jazdy (pustego) i pojazdu obciążonego.
4. protokoły z badań odbiorczych pojazdu cysterny (po jednym egzemplarzu) wykonane przez inspektora TDT

Po pozytywnym sprawdzeniu wniosku przez Transportowy Dozór Techniczny w Warszawie zostanie wyznaczony termin badania w ww. placówce badawczej, do której w uzgodnionym terminie należy przedstawić pojazd - cysternę przygotowany do badań.

Jak widać z tego dosyć mętnego opisu (zacytowanego dosłownie) procedury związane z badaniem stateczności bocznej w Polsce są rozbudowane biurokratycznie i  dodatkowo są drogie. Nie ma przy tym gwarancji, że badanie da wynik pozytywny. Zdarza się, że wynik jest negatywny, czyli efektu zamierzonego nie ma, a pieniążki trzeba było zapłacić. Słyszałem o nowej cysternie, wyprodukowanej w Polsce, która nie mogła przejść tego badania. Czyli przy sprowadzaniu cystern z zagranicy trzeba bardzo mocno zainteresować się, czy odpowiednie dokumenty potwierdzające stateczność boczną według regulaminu 111 zostały za granicą wyprodukowane i czy są dołączone do dokumentów cysterny. 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

            Oczywiście przy sprowadzaniu cystern z zagranicy trzeba zwracać uwagę na wszystko to, o czym pisałem w poprzednich dwóch odcinkach. Czyli należy zwracać uwagę na:

- tabliczkę fabryczną,

- grubości,

- stan zewnętrzny i wewnętrzny zbiornika,

- sposób zamocowania do podwozia,

- wykonane naprawy i czy naprawy mają ślad w dokumentach cysterny.

            Na rynku niemieckim wiele cystern było dopuszczonych na podstawie przepisów krajowych i były niezgodne z ADR-em. Tam jeździć mogły, u nas jeździć nie będą mogły. Albo będą mogły, ale dozór zażyczy sobie dodatkowych badań. Czyli ważne jest sprawdzenie, czy protokoły z badań cysterny są wystawiane na podstawie przepisów ADR.  

szkolenia ADR w Łodzi - co jest ważne przy kupowaniu cystern, część druga

Na wstępie informacja o szkoleniach ADR, które moja firma uruchamia od lipca tego roku. Szkolenia będą odbywać się w Łodzi w budynku znajdującym się przy Alei Marszałka Józefa Piłsudskiego 135. Informacje na temat szkoleń są zamieszczane pod adresami:

www.adr-lodz.pl
www.szkolenia-adr-lodz.pl
http://www.wlodarczyk-szkolenia.pl/szkolenia-adr-lodz/

       Kontynuuję tematykę związaną z wymaganiami stawianymi cysternom. Jedną z przyczyn trwałego wykluczenia niektórych cystern z możliwości użytkowania, po badaniu wykonanym przez Transportowy Dozór Techniczny, jest zbyt niska grubość ścianki cysterny. Ten sam problem występuje również w przypadku niektórych cystern sprowadzonych z zagranicy. Mimo ważnego „dokumentu z czerwonym paskiem” okazuje się, że cysterna w Polsce nie może zostać zarejestrowana, bo ma zbyt cienkie ścianki. Dlatego przy zakupie cysterny należy szczególną wagę przykładać do sprawdzenia grubości ścianek. I to sprawdzenia poprzez pomiar, a nie tylko poprzez zbadanie dokumentów. W poprzednim opracowaniu przedstawiłem bowiem szereg przykładów świadczących o tym, że grubość wynikająca z dokumentów nie zawsze odpowiada rzeczywistości.

          
        Ale przejdźmy do podstawowego pytania : „Jaka powinna być grubość ścianek cysterny ? ”. Zagadnienie to uregulowane jest w punktach od 6.8.2.1.17  do 6.8.2.1.22 ADR. Do pełnego tekstu można sięgnąć wchodząc na moją stronę internetową: http://www.wlodarczyk-szkolenia.pl/przepisy-adr/. Mimo, że przepisy dotyczące grubości nie są bardzo obszerne, to nie są proste. Trudno je również przedstawić w prosty sposób. W dalszym opisie zastosuję pewne uproszczenia, nie omówię wszystkich przypadków, tylko te najważniejsze, żeby opis był bardziej czytelny.

Najważniejsze fakty wynikające z uregulowań tam zawartych są następujące:

1.      Inne wymagania obowiązują dla cystern o średnicy mniejszej lub równej 1,8 metra, a inne dla cystern o średnicy większej.

Pojęcie średnicy jest sprawą prostą w przypadku cystern o przekroju kołowym. Ale są cysterny o przekroju eliptycznym, czy kufrowym. Co wtedy? W takim przypadku należy wyliczyć tak zwaną średnicę zastępczą. Oblicza się pole powierzchni przekroju poprzecznego cysterny mającej kształt inny niż kołowy – średnica zastępcza to średnica koła o takiej samej powierzchni. Precyzyjne wyliczenie pola przekroju poprzecznego cysterny nie jest proste. Do wstępnej oceny można zastosować wzór:

Pole przekroju poprzecznego = objętość zbiornika / długość zbiornika

Z uwagi na to, że dennice cysterny nie są płaskie określenie długości cysterny obarczone jest sporym błędem. Więc sprawa i z tego punktu widzenia może nie być prosta. Na szczęście średnice cystern są na ogół albo wyraźnie większe albo wyraźnie mniejsze niż 1,8 metra i przybliżone obliczenia są wystarczające.  Jeśli tak nie jest, należy przeprowadzić bardzo precyzyjne pomiary i skorzystać z pomocy programów komputerowych.

2.      Inne wymagania są dla cystern wykonanych ze stali zaliczanych do stali miękkiej i inne dla cystern wykonanych z innych materiałów, w tym z aluminium.

Stal miękka według ADR to stal o minimalnej wytrzymałości na rozciąganie pomiędzy 360 a 440 N/mm². Nie wszystkie cysterny stalowe są wykonane ze stali miękkiej.

3.      Inne wymagania mogą się pojawić w zależności od maksymalnej wielkości komór,

4.      Inne wymagania mogą się pojawić w zależności od promienia krzywizny zbiornika,

Załączniki do umowy ADR-u zmieniają się w cyklu dwuletnim i zmiany obejmowały też wymagania w zakresie grubości.  Aktualna wersja ADR jest niewystarczająca do oceny czy cysterna wyprodukowana kilka, czy kilkanaście lat temu spełnia, czy nie spełnia wymagań w zakresie grubości.

Na przykład cysterny, które spełniały wymagania określone w ADR wersja 1999, gdyby były wykonane współcześnie nie mogłyby zostać dopuszczone do eksploatacji. Na szczęście przepisy ADR zawierają również przepisy przejściowe, które brzmią mniej więcej tak: „cysterny które zostały zbudowane przed 1.01.2001 roku, które spełniały wymagania obowiązujące do dnia 31.12.2000 roku mogą być używane nadal”. Na podstawie tego przepisu cysterny nie spełniające obecnie obowiązujących wymagań mogą być w dalszym ciągu eksploatowane zgodnie z prawem.

Przechodząc do szczegółów, osobnego omówienia wymagają cysterny o pojemności nie większej niż 5 metrów sześciennych, lub takie, które są podzielone na szczelne komory o pojemności nie większej niż 5 metrów sześciennych i które jednocześnie mają w tak zwanym kodzie cysterny literkę „G” i są opróżniane grawitacyjnie.  Dla tych cystern wymagania są mniej restrykcyjne.

Dla cystern pozostałych wymagania są następujące:

Cysterny wykonane ze stali miękkiej o średnicy większej niż 1,8 metra powinny mieć grubość minimalną równą 6 mm, a cysterny o średnicy mniejszej niż 1,8 metra – 5 mm. Ale jeśli zastosowano zabezpieczenia przed uderzeniami bocznymi lub przed przewróceniem to grubości te mogą być zmniejszone za zgodą właściwej władzy (w Polsce za zgodą Transportowego Dozoru Technicznego) odpowiednio do 4 mm lub 3 mm w zależności od średnicy. Różnica jest zasadnicza – zamiast 6 mm, tylko 4 mm, a zamiast 5 mm, tylko 3 mm.

Należy zatem w tym miejscu omówić warunki jakie musi spełniać cysterna, żeby mogła zostać uznana za zabezpieczoną przed przewróceniem lub uderzeniami bocznymi. Warunki te są następujące:

a) w przypadku cystern o przekroju kołowym lub eliptycznym powinny one być wyposażone w przegrody, falochrony pierścienie wewnętrzne lub zewnętrzne tak aby spełnione były następujące warunki:

            - odległości pomiędzy dwoma sąsiednimi elementami wzmacniającymi była mniejsza lub równa 1,75 m

            - pojemności pomiędzy dwoma sąsiednimi komorami była mniejsza lub równa 7,5 metra.

           
            Dodatkowo falochrony lub przegrody muszą spełniać dodatkowe wymagania w zakresie kształtu, ale najważniejsze jest to, aby ich grubość nie była mniejsza niż wymagana dla płaszcza cysterny. Czyli cysterna stalowa  grubości 4 mm, jeśli ma przegrody o grubości 3,8 mm traktowana jest jak cysterna nie zabezpieczona przed uderzeniami bocznymi i dla niej wymagana grubość wynosi automatycznie 6 mm, czyli taka cysterna nie spełnia wymagań ADR.

            b) dla cystern o przekroju innym niż kołowy lub eliptyczny, a  w szczególności dla cystern o kształcie kufrowym, cysterna powinna mieć dodatkowe wzmocnienia o wysokości wynoszącej co najmniej 30 % wysokości zbiornika. W praktyce są to albo naspawane dodatkowe pasy wzmacniające, albo środkowa część zbiornika wykonana jest z grubszego materiału. Czyli przykładowo, cysterna stalowa o kształcie kufrowym o średnicy ponad 1,8 metra może mieć grubość 4 mm, ale w środkowej części, grubość materiału cysterny, albo materiału cysterny wraz z naspawanymi pasami wzmacniającymi musi wynieść co najmniej 6 mm.

Ale oczywiście cysterny wykonane są również z innych materiałów, głównie z aluminium. Do obliczenia minimalnej grubości ścianek stosowany jest obecnie następujący wzór:

gdzie zamiast e_o wstawia się grubości wymagane dla cystern wykonanych ze stali miękkich, R_m1 oznacza wytrzymałość na rozerwanie, a A₁ oznacza wydłużenie. Wcześniej ten wzór wyglądał nieco inaczej. Większość cystern aluminiowych jeżdżących na naszych drogach wykonanych jest z materiału AlMg4,5Mn, dla którego R_m = 275 MPa, a A₁ = 17 %. Jeśli mamy cysternę kufrową o średnicy większej niż 1,8 metra, z zabezpieczeniami przed przewróceniem i uderzeniami bocznymi, to za e_o podstawić trzeba 4 mm. Z powyższego wzoru wyjdzie zatem wymagana grubość równa 6,64 mm, a dla miejsc wzmocnionych 9,96 mm. Bardzo dużo. Dlatego obecnie tego materiału do budowy cystern aluminiowych już się nie stosuje. Wcześniej był to najbardziej popularny materiał do budowy cystern, ale obowiązywały wówczas inne wzory, które zamiast wartości obliczonych powyżej dawały wartości 5,12 i 7,68 mm, a więc wyraźnie mniej. Stąd też rozpowszechniony pogląd, że cysterny aluminiowe powinny mieć grubość 5,12 mm. To prawda, ale nie cała. Jeśli cysterna ma średnicę mniejszą niż 1,8 metra i ma wzmocnienia to za e_o należy wstawić 3 mm. I wówczas dla AlMg4,5Mn otrzymuje się obecnie niższe wartości, mianowicie 4,98 mm i 8,3 mm (w obszarze wzmocnień). Dla cystern wykonanych w czasach, gdy obowiązywał mniej restrykcyjny  wzór, wyliczone wartości wynoszą 3,84 mm i 6,4 mm. Jeszcze raz podkreślam, że na podstawie przepisów przejściowych, cysterny wykonane przed laty zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami, a nie spełniające obecnych wymagań mogą być eksploatowane dalej (na ogół).

Obecnie cysterny aluminiowe są wykonywane z materiałów o współczynniku A₁ większym. To są na przykład materiały oznaczane w dokumentach jako Elongal lub H111. Wydłużenie A₁ wynosi 26 %. Dla tego materiału zastosowanie wyżej podanego wzoru daje wartości:

·         dla średnicy większej niż 1,8 metra z wzmocnieniami                     5 mm

·         dla średnicy większej niż 1,8 metra bez wzmocnień                      

lub w obrębie pasów wzmacniających:                                            7,5 mm

·         dla średnicy mniejszej niż 1,8 metra z wzmocnieniami                    3,75 mm

·         dla średnicy mniejszej niż 1,8 metra bez wzmocnień                     

lub w obrębie pasów wzmacniających:                                            6,25 mm

Ale wartości jakie wylicza się ze wzorów to nie wszystko. ADR określa dodatkowo minimalne grubości, niezależnie od wyników obliczeń, na poziomie wynikającym z poniższej tabeli. 

      Widzimy stąd, że dla omawianych cystern, w przypadku aluminium, minimalna grubość, niezależnie od obliczeń, nie może być mniejsza niż 4 mm dla cystern o małej średnicy, i nie może być mniejsza niż 5 mm dla cystern o średnicy wyższej niż 1,8 m. Ale nie jest do końca i zawsze obowiązująca zasada. W starych wersjach ADR-u tej tabeli nie było. Czyli dla starych cystern, wykonanych według obowiązujących wówczas przepisów ten warunek nie musiał być spełniony i takie cysterny mogą być współcześnie eksploatowane. Przykładowo cysterny wykonane według tych przepisów, z popularnego kiedyś aluminium ALMg4,5Mn, o średnicy zastępczej zbiornika niższej niż 1,8 metra, posiadające wzmocnienia, muszą mieć ścianki grubsze niż 3,84 mm, a więc mogą mieć ścianki cieńsze niż 4 mm.

Nie jest też prawdą, to co często można usłyszeć, że wszystkie cysterny stalowe o średnicy wyższej niż 1,8 metra muszą mieć grubość wyższą niż 4 mm. Cysterny wykonane ze specjalnych gatunków stali o dużym wydłużeniu mogą mieć grubość niższą. 

Na koniec należy omówić cysterny o pojemności nie większej niż 5 metrów sześciennych, lub takie, które są podzielone na szczelne komory o pojemności nie większej niż 5 metrów. Tutaj wymagania są inne. Dla cystern stalowych obowiązuje poniższa tabela:

 

Jak widać pojawia się dodatkowy parametr – promień krzywizny zbiornika. Zmierzenie tego promienia nie jest sprawą prostą, a ma on duże znaczenie. Przykładowo cysterna o pojemności 4 m³ może mieć wymaganą grubość 4 mm, ale jeśli ma mały promień krzywizny to grubość może być zmniejszona do 3 mm.

Dla cystern wykonanych z materiałów innych niż stal miękka, trzeba wykonywać obliczenia według przytoczonego wcześniej wzoru, lub według wzorów obowiązujących wcześniej (dla cystern starszych).

Ale niezależnie od obliczeń, grubości dla innych materiałów nie mogą być niższe niż podaje poniższa tabela. 

Dodatkowo grubości przegród i falochronów nie mogą być mniejsze niż grubości płaszcza.

           

Jeszcze raz podkreślam, że w omówieniu tego zagadnienia dokonałem pewnych pominięć i uproszczeń, żeby tematu zbytnio nie skomplikować.